De Luts is een pareltje

BALK- Het riviertje de Luts wordt wel een pareltje in het Nationaal Landschap Zuidwest Fryslân genoemd. De crew van Watersport-TV voer voor de opnames van Holland Vaart  (https://www.watersport-tv.nl/tp-31400-2/holland%20vaart) met een bijna 100 jaar oude notarisboot over dit gekoesterde watertje. De vaartocht begon in Balk.

Tekst: Sabine Boode

Fotografie: Jan Tijsma en Trijntje Rienstra-de Jong.

Varend door het authentieke, beschermde dorpsgezicht van Balk waan je je terug in de tijd. Het dorpje ontstaat rond 1486, door de handel tussen Wijckel en Harich, bij een ‘balkbrug’ over het water van de Luts. In de 18e eeuw beleeft Balk haar gouden jaren door de boterhandel op Engeland. De diverse boterpakhuizen langs het riviertje de Luts, te herkennen aan de gevelstenen, getuigen uit die tijd. Het idyllische riviertje wordt omzoomd door lindebomen met daarachter prachtige monumentale panden met hals- en trapgevels. Je vindt er knusse winkeltjes vol snuisterijen en lekkernijen en gezellige kroegjes en restaurantjes met terrassen langs het water.     

Luts

Het riviertje de Luts is ontstaan in de voorlaatste ijstijd. Tijdens het smelten van het ijs vond het smeltwater zijn weg tussen twee keileemruggen, van Harich en Wijckel. Deze natuurlijke bedding loopt vanaf het Slotermeer tot landgoed Kippenburg. Rond 1840 is de Luts verlengd met de Van Swinderenvaart voor de afvoer van eikenhout en eikenschors uit de omliggende bossen. Het merendeel van de prachtige Gaasterlandse bossen is aangelegd voor eikenhakbout. Dat hout werd vooral gebruikt voor het stoken van kachels en bakkerijovens. De schors werd gewonnen voor het looizuur t.b.v. het leerlooien. Tegenwoordig wordt het riviertje vooral bevaren door inwoners en toeristen in sloep, kano en kleine kruiser. Geen wonder, want wat is het er genieten! Vanuit het authentieke dorp Balk vaar je zo het groen van de bossen in. De bomen boven het water vormen een erehaag. In de oevers maken ijsvogeltjes hun nesten. Af en toe hoor je ze of zie je ze voor je uit schieten, kleurrijk en razendsnel.

Wyldemerk

We varen door naar de Wyldemerk, terrein van Staatsbosbeheer, en worden weer verrast. Vanuit het bos varen we richting een open, waterrijk en golvend landschap. Vroeger werden hier markten en kermissen georganiseerd, vandaar de naam Wilde markt. Na de zandwinning, voor de aanleg van de autoweg Balk-Koudum in de jaren 60, ontstaan er een groot aantal vennen en poelen, omringd door ruige, bosachtige natuur waar het heerlijk vertoeven is. Door de Marrekrite zijn prachtige steigers en knooppuntenroutes aangelegd zodat je aan land kunt voor een smakelijke picknick of vanaf hier de achterliggende bossen te voet of op de fiets kunt verkennen.

Tip: Naast de ijsvogel en de oeverzwaluw voelen ook libellen zich hier prima thuis. Er leven maar liefst 40 verschillende soorten! Het is dan ook het eerste officiële libellenreservaat van Nederland. Struinend langs de waterpartijen kun je een aantal interessante informatiepanelen over libellen vinden.

Bezoekerscentrum Mar en Klif

Wil je meer weten over de natuur- en cultuurhistorie van Gaasterland? Neem dan een kijkje bij Bezoekerscentrum Mar en Klif in Oudemirdum. Voor kinderen is er een leuke én leerzame tabletroute vol natuur-ontdek-opdrachten door het gebouw. Daarnaast biedt Mar en Klif een programma aan met excursies en activiteiten in de natuur en je vindt er interessante themaroutes, zoekkaarten en natuur-ontdek-materiaal. Kijk voor meer info op www.marenklif.nl/tentoonstelling-tuin/ (http://www.marenklif.nl/tentoonstelling-tuin/)

Kijk voor meer info op WYLDEMERK (http://www.staatsbosbeheer.nl/natuurgebieden/sudwest-fryslan/over-sudwest-fryslan).