EINDHOVEN- We kunnen ons voorstellen dat AIS een heleboel vragen oproept en daarom hebben we Hans Christiaan, van Smartmarine, gevraagd om tekst en uitleg te geven.
AIS staat voor Automatic Identification System. Dit systeem verzendt en ontvangt automatisch belangrijke scheepsgegevens, zoals positie, koers en snelheid. Zowel statische als dynamische informatie wordt gecombineerd en via een AIS-transponder (of AIS-transceiver) uitgezonden. De ingebouwde VHF-zender (Very High Frequency) stuurt deze gegevens uit, waarna AIS-ontvangers ze ontvangen en zichtbaar maken. Zo ontstaat een real-time beeld van het scheepsverkeer, wat de veiligheid op zee én op binnenwater aanzienlijk vergroot.
AIS-ontvanger of transponder?
Een AIS-ontvanger (receiver) ontvangt alleen AIS-gegevens van andere schepen. Een AIS-transponder (transceiver) zendt óók je eigen gegevens uit.
Tegenwoordig kun je AIS-informatie ook online bekijken via websites en apps zoals MarineTraffic, VesselFinder of Waterkaarten. Deze informatie is gebaseerd op data van AIS-ontvangers aan land of via satellieten.
Met een AIS-ontvanger aan boord ontvang je de gegevens direct via je VHF-antenne, zonder vertraging, binnen het bereik van jouw antenne. Met een transponder zend je ook je eigen scheepsgegevens uit, zodat andere schepen jou kunnen zien.
Let op: apps zoals Waterkaarten kunnen je positie via internet delen met andere gebruikers van dezelfde app. Maar dit is géén AIS: schepen met een echte AIS-ontvanger of plotter zien je dan niet, tenzij je ook een AIS-transponder aan boord hebt.
Welke AIS-oplossing moet ik kiezen?
Wij raden een AIS-transponder aan, zodat je niet alleen andere schepen ziet, maar zij jou ook. (Online-)AIS ontvangen via een app is prima voor een sloep of dagtochtjes, maar vaar je langere tochten met een zeil- of motorboot, dan is een echte transponder veel veiliger.
Hoewel AIS voor schepen onder de 20 meter in Nederland niet verplicht is, wordt het sterk aangeraden – zeker op drukke vaarwegen of bij slecht zicht. Transponders worden bovendien steeds betaalbaarder en zijn een waardevolle investering in veiligheid.
Lees meer over AIS Receivers
Lees meer over AIS Transponders
Wat is het verschil tussen AIS Class A en Class B?
Class A is verplicht voor beroepsvaart en zeeschepen die onder het SOLAS-verdrag vallen.
Class B is bedoeld voor pleziervaart en kleine beroepsvaartuigen.
Wat betekent 2 watt en 5 watt?
2 watt transponders gebruiken meestal CS (Carrier Sense) techniek. Deze transponders vallen onder AIS klasse B (CS-B). Ze “luisteren” of het kanaal vrij is voordat ze zenden (Carrier Sense). Deze techniek is eenvoudiger en goedkoper, maar kan leiden tot vertraging als het druk is op het kanaal (bijvoorbeeld in havens).
5 watt transponders gebruiken SOTDMA (Self-Organized Time Division Multiple Access) techniek. Dit is dezelfde technologie als gebruikt wordt in AIS klasse A transponders (verplicht op beroepsvaart). Deze transponders reserveren zelf een tijdslot voor het zenden van data, waardoor er geen wachttijd of vertraging is. Deze versie van klasse B wordt ook wel klasse B+ of klasse B SOTDMA genoemd.
Waarom een AIS-transponder met wifi?
Een AIS-transponder met wifi (of een verbinding via een wifi-multiplexer) stuurt AIS-data draadloos naar je tablet, smartphone of laptop. Zo zie je AIS direct op je nav-app, zonder kabels.
Sommige modellen hebben ook Bluetooth, waarmee je de instellingen draadloos kunt programmeren.
GPS data
Wij stellen onze AIS-transponders standaard zo in dat ze niet alleen AIS-gegevens, maar ook GPS-positie draadloos via wifi versturen. Dat is vooral handig voor iPads zonder ingebouwde GPS (de WiFi-only modellen). Dankzij deze instelling zie je je exacte positie toch gewoon in je navigatie-app, zonder extra kabels of accessoires – en met de nauwkeurigheid van een volwaardige GPS-ontvanger.
Heb ik toestemming nodig om AIS te gebruiken?
AIS-ontvanger: Nee. Je hebt géén vergunning of certificaat nodig. Het apparaat zendt niet uit, maar luistert alleen.
AIS-transponder: Ja. Je hebt een basiscertificaat marifonie nodig én een MMSI-nummer, aan te vragen bij de Rijksinspectie Digitale Infrastructuur (RDI, voorheen Agentschap Telecom). Omdat de transponder VHF-signalen uitzendt, wordt dit gezien als zendapparatuur.
Wat is ATIS en MMSI, en wanneer heb ik welke nodig?
ATIS (Automatic Transmitter Identification System) is verplicht op de meeste binnenwateren van Europa. Bij elke uitzending wordt automatisch een unieke identificatiecode meegestuurd. Alleen nodig bij zendapparatuur (zoals marifoon) op binnenwater.
MMSI (Maritime Mobile Service Identity) is een uniek nummer dat je nodig hebt voor digitale communicatie via AIS of marifoon met DSC (Digital Selective Calling).
Wanneer heb je wat nodig?
Gebruik ATIS. MMSI Certificaat
Alleen luisteren
(AIS-ontvanger). Nee. Nee Nee
Marifoon Ja Nee Ja
AIS-transponder Nee. Ja Ja
Let op: voor elk zendend apparaat heb je minimaal het Basiscertificaat Marifonie nodig.
Is AIS verplicht?
Voor pleziervaartuigen < 20 meter is AIS niet verplicht in Nederland, maar wel aanbevolen.
AIS is wel verplicht in de volgende gevallen: Beroepsvaart op binnenwateren (bijv. vrachtschepen, passagiersschepen). Zeevaart: commerciële schepen >300 GT (SOLAS-regels). Pleziervaartuigen >20 meter op bepaalde vaarwegen, zoals de Rijn
Andere landen en gebieden
In sommige landen (zoals Duitsland en België) gelden aanvullende regels – ook voor kleinere pleziervaartuigen op drukke vaarwegen. In de haven van Antwerpen is AIS verplicht. Controleer dus altijd de regels van het gebied waar je vaart.
In welke landen is AIS wél verplicht voor pleziervaart?
In Nederland is AIS alleen verplicht voor pleziervaart >20 meter op bepaalde vaarwegen (zoals de Rijn). In andere landen gelden soms strengere regels, bijvoorbeeld:
Duitsland: AIS verplicht voor pleziervaartuigen >20 meter, en op sommige drukke vaarwegen ook voor kleinere schepen.
België: AIS verplicht voor pleziervaartuigen >15 meter of met een DSC-marifoon.
Oostenrijk en Zwitserland: AIS verplicht op bepaalde meren en rivieren.
Frankrijk: Nog geen algemene verplichting, maar dit verandert mogelijk in de toekomst.
Controleer altijd de actuele regelgeving van het land of vaargebied waar je naartoe gaat. Zo is AIS verplicht in de haven van Antwerpen.
Heb ik een aparte antenne nodig voor AIS?
Een AIS-transponder heeft een VHF-antenne nodig. Je kunt hiervoor een aparte antenne plaatsen, maar je kunt ook een antenne-splitter gebruiken om je marifoon-antenne te delen met de AIS. Let op dat je dan een actieve splitter gebruikt die speciaal geschikt is voor zenden én ontvangen, anders kun je je apparatuur beschadigen.
Hoe ver reikt een AIS-signaal gemiddeld?
Het bereik van AIS hangt af van de hoogte van je antenne en van die van andere schepen. Gemiddeld is het bereik op binnenwateren en langs de kust zo’n 8 tot 20 nautische mijlen (15–37 km). Op open zee, met een hoge mast of antenne, kan dit oplopen tot 30 mijl of meer. Satelliet-AIS kan nog verder reiken, maar dat werkt anders.
Welke apps of software werken goed samen met AIS?
Populaire apps die AIS-data kunnen tonen (met een gekoppelde transponder of NMEA-data via wifi/bluetooth) zijn onder andere: Garmin Navionics Boating, Waterkaarten app, iNavX, OpenCPN, SailGrib WR, TimeZero TZ iBoat en Orca.
Lees over onze unieke samenwerking met de Waterkaart app.
Voor online AIS-weergave (op basis van landstations en satellieten): MarineTraffic, VesselFinder en Waterkaarten met AIS+ (alleen NL).nLet op: niet elke app toont realtime data van je eigen AIS-transponder – controleer de compatibiliteit.
Hoe betrouwbaar is AIS bij slecht weer of in drukke gebieden?
AIS is over het algemeen zeer betrouwbaar, ook bij slecht weer. De gegevens worden digitaal via VHF uitgezonden, wat weinig gevoelig is voor regen of wind. In drukke gebieden (zoals havens of populaire vaarwegen) kan het echter voorkomen dat niet alle berichten doorkomen, vooral bij Class B-transponders met 2 watt zendvermogen. Daarom is in druk vaargebied 5 watt aan te raden.
Wat is het verschil tussen terrestrische AIS en satelliet-AIS?
Terrestrische AIS is wat je zelf aan boord ontvangt via VHF-antenne – realtime, in je directe omgeving (typisch tot 20–30 mijl).
Satelliet-AIS wordt door satellieten opgevangen, die signalen van schepen wereldwijd verzamelen. Deze data zie je op sites zoals MarineTraffic of VesselFinder, maar met enige vertraging.
Voor navigatie aan boord is terrestrische AIS het meest geschikt vanwege de directe en actuele gegevens.
Wat moet ik doen als ik mijn schip verkoop – blijft mijn MMSI geldig?
Nee. Het MMSI-nummer is gekoppeld aan het schip én aan jou als eigenaar. Verkoop je je schip, dan moet je: De registratie van het MMSI-nummer laten verwijderen bij Agentschap Telecom. De nieuwe eigenaar moet zelf een nieuw MMSI aanvragen.
Zo voorkom je dat jouw gegevens nog worden uitgezonden door iemand anders.
Als je je marifoon en/of AIS transponder meeneemt naar je nieuwe schip, dan moet je de nieuwe naam en gegevens (afmetingen) doorgeven aan de RDI en vergeet dit ook niet aan te passen in je marifoon en AIS transponder!
Zet ik mijn AIS altijd aan, ook als ik stil lig?
Ja, het is verstandig om je AIS-transponder altijd aan te laten staan, ook als je voor anker ligt. Zo blijf je zichtbaar voor andere schepen en voorkom je aanvaringsrisico’s, vooral bij slecht zicht of druk vaarverkeer.
Kan ik mijn AIS tijdelijk uitzetten (bijv. om privacyredenen)?
Ja, je kunt je AIS-transponder uitschakelen, maar dit is niet aanbevolen tenzij er een geldige reden voor is (bijvoorbeeld in risicogebieden waar je niet gevonden wilt worden). Houd er rekening mee dat je onzichtbaar wordt voor andere schepen en dat dit je veiligheid vermindert.
In sommige situaties, zoals bij deelname aan wedstrijden, mag AIS tijdelijk uitgezet worden – maar dan wel conform de reglementen van die wedstrijd.
Speciale aanbieding voor de volgers van Watersport-TV (klik hier)
